W ostatnich latach bardzo popularne stały się napoje energizujące (tzw. energizery, psychodrinki) a od 2008 roku tzw. „dopalacze” (ang. legal highs, smarts, boosters) będące mieszanką różnych ziół i syntetyków o działaniu psychoaktywnym. Niebezpieczeństwo uzależnienia się wynika z obecności w nich substancji psychoaktywnych.
Najnowsze podejście do tego problemu polega m.in. na zmianie nazewnictwa. Obecnie zamiast określenia „dopalacze” używa się określenia nowe substancje psychoaktywne (ang. novel psychoactive substances – NPS) albo też narkotyki projektowane (ang. designer drugs – DD). Tymi nazwami określane są związki pochodzenia naturalnego, półsyntetycznego lub syntetycznego, wpływające na ośrodkowy układ nerwowy i naśladujące działania narkotyków oraz związków halucynogennych. W grupie tej możemy wyróżnić:
1. związki psychostymulujące, których efekty są zbliżone do działania amfetamin,
2. syntetyczne kanabinomimetyki naśladujące działanie THC,
3. związki halucynogenne,
4. syntetyczne opioidy
Nie ulega wątpliwości, że substancje te stanowią bardzo poważne zagrożenie dla zdrowia psychicznego i fizycznego społeczeństw. Sprzedawane są pod postacią tabletek, proszku, soli czy mieszanek do palenia, pod dziwnymi nazwami, zwykle obiecują interesujące przeżycia. Powszechne jest to, że a na opakowaniach brak jest informacji o składnikach. Rozprowadzane są legalnymi metodami handlu, takimi jak sklepy internetowe oraz sklepy z „kadzidełkami”, „odczynnikami do badań”, „przedmiotami kolekcjonerskimi”, „nawozami roślinnymi”, „barwnikami/dodatkami do piasku”, „rozpałkami do pieca”. Z tego powodu wiele osób, szczególnie młodych, w sposób nieświadomy wchodzi na drogę prowadzącą do narkomanii.
Kolejne nowelizacje Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii sukcesywnie poszerzają listę substancji „zakazanych”, jednak należy spodziewać się, że handlarze „dopalaczami” i ich bardzo dobrze opłacani prawnicy, nie licząc się ze zdrowiem społeczeństwa, będą szukali sposobów ominięcia prawa poprzez wprowadzanie na rynek coraz to innych, nowych produktów wpływających w nienaturalny sposób na samopoczucie. Warto wiedzieć, że w okresie ostatnich 10 lat zidentyfikowano ponad 300 nowych substancji psychoaktywnych.
Jesteśmy świadkami zabawy w „policjantów i złodziei”, chociaż badania naukowe jednoznacznie mówią, że zwiększenie dostępności tego rodzaju substancji (np. otwieranie nowych punktów sprzedaży) oraz wprowadzanie nowych rodzajów substancji pobudzających powodują narastanie problemów spowodowanych ich używaniem oraz wzrost liczby osób, które nie potrafią się bez nich obejść, ponieważ uzależniły się.
Warto też wiedzieć, że wiele państw europejskich długo nie wpuszczało np. Red Bulla i innych napojów o podobnym działaniu na swój rynek. Szczególnie niebezpieczne jest mieszanie napojów energizujących z alkoholem, ponieważ napoje te potęgują działanie alkoholu. Największą śmiertelność spowodowaną łączeniem alkoholu z napojami energetyzującymi odnotowano w ostatnich latach w Irlandii.
Należy też pamiętać, że po wywołanej w sposób nienaturalny „górce” energetycznej czy oczekiwanej zmianie samopoczucia musi przyjść zawsze „dołek”, w którym organizm zacznie upominać się o kolejna porcje „cudownej” substancji itp. itd. W ten sposób rozpoczyna się uzależnienie. Te „niewinne” substancje stają się „przedszkolem” narkomanii.
dr med. Bohdan Woronowicz